Балалық шақтағы қыжыл дербес симптом ретінде әрекет етуі немесе әртүрлі диспепсиялық бұзылыс белгілерінің бірі болуы мүмкін. Балаларда оның таралуы ересектердегідей жоғары — 18 жасқа дейінгі емделушілердің 20-50%-ында осындай симптомдар бар.1 Кейбір жағдайларда балалардағы қыжыл себептері функционалды сипатқа ие және асқазан-ішек жолдарының ауруларына ешқандай қатысы жоқ. Басқа жағдайларда күю сезімінің пайда болуы асқазан-ішек ауруларын көрсетуі мүмкін. Баладағы қыжыл себебін және ол пайда болған жағдайда не істеу керектігін білу үшін медициналық көмекке жүгіну керек.
СЕБЕПТЕРІ ЖӘНЕ ТУДЫРУШЫ ФАКТОРЛАР
Баладағы қыжыл асқазандағы қышқыл заттар өңешке түскенде (гастроэзофагеальды рефлюкс) пайда болады.
Оның шырышты қабығына тітіркендіргіш әсері бар, ол клиникалық түрде төс сүйегінің артында немесе іштің жоғарғы бөлігінде күю сезімімен көрінеді. Рефлюкс физиологиялық немесе патологиялық болады. Физиологиялық кері кету көптеген адамдарда, әсіресе қатты тамақтанғаннан кейін, еңкейгеннен немесе күшенгеннен кейін пайда болады.
Функционалды рефлюкс әсіресе өмірдің бірінші жылындағы балаларда жиі кездеседі. Жаңа туылған нәрестелердің 70%-ы алғашқы 3-4 айда күн сайын бір немесе бірнеше рет құсады. Бұл жағдайда асқазан ішіндегісінің кері кетуі өңеш сфинктерінің – әдетте рефлюксті болдырмайтын бұлшықет құрылымының жетілмегендігіне байланысты. Оның анатомиялық және функционалдық жетілуі нәресте өмірінің 2-4 айында ғана жүзеге асады. Қатты тағамға біртіндеп көшудің және жүрудің басталуымен құсу эпизодтары тоқтайды. Бұл әдетте бала өмірінің бірінші жылының соңына қарай болады.
Барлық басқа жағдайларда патологиялық рефлюкс туралы айтылады. Функционалдымен салыстырғанда, ол асқазан-ішек жолдары жағынан болатын асқынумен бірге мазалайды. Бұл құбылыс гастроэзофагеальды рефлюкс ауруы (ГЭРА) деп аталады. Ол өңеш сфинктері тонусының төмендеуімен, шырышты қабықтың зақымдалуымен қоса, асқазандағы заттардың кері кетуімен және тамақ массасының асқазаннан эвакуациясының бұзылуымен сипатталады.
Балалардағы қыжыл созылмалы гастриттің және оның өршуінің көрінісі болуы мүмкін. Ауру көбінесе үлкен жас тобындағыларда байқалады. Қыжыл ойық жарасысыз (функционалды) диспепсияның көрінісі ретінде ерекше назар аударуға лайық. Ол ас қорыту мүшелерінің органикалық патологиясы жоқ асқазан-ішек жолдарының бұзылысына жатады. Функционалды диспепсияның әртүрлі түрлері бар, бірақ қыжыл рефлюкс тәрізді түріне тән.
Оның себептері психо-эмоционалды жарақаттар, шамадан тыс физикалық жүктеме, стресс, күн немесе тамақтану тәртібінің бұзуы болуы мүмкін. Эндокриндік аурулар және паразиттік инвазиялар кезінде диспепсиялық бұзылыстар байқалуы мүмкін. Балалардағы қыжыл мен диспепсияның тағы бір себебі – белгілі бір дәрі-дәрмектерді қабылдау және тағамдық аллергия.
ҚОСЫМША СИМПТОМАТИКА ЖӘНЕ СЕБЕПТЕРДІҢ ДИАГНОСТИКАСЫ
Кішкентай балалардың бар қыжылға шағымдары жоқ. ГЭРА сияқты ауыр аурулардың өзінде аурудың типтік клиникалық көрінісі жоқ, бұл диагностиканы едәуір қиындатады. Гастроэзофагеальды рефлюкс ауруы бар нәрестелерде жиі құсу, тәбеттің төмендеуі және тамақтандыру кезінде жылау, сондай-ақ өсудің тежелуі және салмақ қосудың болмауы байқалады.
Үлкенірек жастағы балалар өздерінің шағымдарын айта алады. Күю сезімімен бірге бала іштің ауырсынуын, қышқыл кекірікті, ауыздағы қышқылдықты немесе ащылықты, тамақтанғаннан кейін ауырлық сезімін, метеоризмді (газ түзілуінің жоғарылауын) байқай алады. Бұл симптомдар айрықша емес және себебін анықтау үшін қосымша тексерісті қажет етеді.
ГЭРА кезінде басқа мүшелерге жағымсыз әсер ететін симптомдар да байқалуы мүмкін. Мысалы, қышқылды заттар жоғарғы тыныс жолдарына түскенде қатты жөтел, дауыстың қарлығуы, фарингит пайда болуы мүмкін.2
Функционалды сипатағы қыжыл кезінде вегетативті жүйе жұмысы дисфункциясының симптомдары (дистония) жиі анықталады. Олар алақандар мен аяқтардың гипергидрозымен (терлеуімен), қан қысымының өзгеруімен, сілекей бөлінуінің жоғарылауымен, іш қатуға бейімділікпен және басқалармен сипатталады.
Қыжыл немесе аталған симптомдар пайда болған кезде жасалатын бірінші нәрсе – педиатр-дәрігермен немесе балалар гастроэнтерологымен кеңесу. Маман қарап шығып, зертханалық-аспаптық зерттеу әдістерін тағайындайды. Олар органикалық ауруларды (гастрит, ГЭРА және басқалар) болдырмау немесе анықтау үшін жүзеге асырылады. Диагностика бағдарламасының көлемі қатаң жекеленген. Тексеру кезінде дәрігер жағымсыз симптомдарды жоятын дәрі-дәрмектерді тағайындауы мүмкін. Себепті анықтағаннан кейін емделу толық көлемде тағайындалады.
ҚЫЖЫЛДЫ ЕМДЕУ ЖӘНЕ ЖОЮ ҚАҒИДАЛАРЫ
Терапиялық тактика симптомның себебіне байланысты. Дегенмен, балалардағы қыжылды емдеудің жалпы қағидалары бар. Оны жоюдың бірінші жолы – тамақтану мен өмір салтын түзету. Оқу және демалу кестесін ұйымдастыру, ұйқыны қалыпқа келтіру, күйзелу немесе шамадан тыс жұмыс істемеу маңызды.
Мәзірді жасау кезінде емдеуші дәрігердің ұсыныстарын және баланың қалауын ескеруіңіз керек. Ащы және тұщы тағамдар, тұздалған және ысталған тағамдар, маринадтар, фастфуд, кофе және қою шай әдетте рационнан шығарылады, ал қышқыл тағамдарды тұтыну шектеледі.
Асқазан-ішек жолдарының аурулары анықталса, дәрі-дәрмекпен емделу тәртібі тағайындалады. Мысалы, балалардағы қыжылды және ГЭРА-ның басқа көріністерін емдеу протонды сорғы тежегіштерін, антацидтерді және прокинетиктерді қолдану арқылы жүзеге асырылады.
Антацидтер тобын «сұраныс бойынша» қыжылдың кез келген түріне қолдануға болады. Олардың негізгі қасиеттері – әсер ете бастау жылдамдығы және қолдану қарапайымдылығы. Олардың әсер ету механизмі тұз қышқылымен әрекеттесуге және оны бейтараптандыруға негізделген. Бұл асқазандағы заттардың қышқылдығының төмендеуіне әкеледі.3
1.Неязвенная диспепсия у детей. Римарчук Г.В. , Полякова С. И. Регулярные выпуски «РМЖ» № 3 от 14.02.2001 стр. 150 https://www.rmj.ru/
2.Гастроэзофагеальная рефлюксная болезнь у детей. Делягин В.М. 1, Уразбагамбетов А. , Мызин А.В. https://www.rmj.ru/
3.Позиция антацидных препаратов в современной терапии кислотозависимых заболеваний. С. А. Бабанов., Е. Б. Грищенко. Медицинский совет 2014 / № 4 стр. 60–65 https://cyberleninka.ru/
БІЛУ МАҢЫЗДЫ
Жүктілік кезіндегі қыжыл
Көптеген әйелдер жүктілік кезінде бірінші рет қыжыл симптомдарын сезеді. Бұл өте жиі кездесетін проблема.
Қыжыл дегеніміз не?
Бұл кеудедегі күю, ауырсыну және жайсыздық сезімі көптеген адамдарға таныс.
Антацидтер мен алкогольді қабылдауға болады ма?
Күйдіргіге қарсы дәрі-дәрмектерде алкогольдік сусындармен қолдануға шектеулер жоқ, бірақ бір мезгілде қабылдаудың нюанстары бар.
Ерлердегі қыжыл себептері
Қыжыл – асқазан-ішек ауруларының ең көп таралған симптомы.
Балалардағы қыжыл себептері мен емі
Балалық шақтағы қыжыл дербес симптом ретінде әрекет етуі мүмкін немесе әртүрлі диспепсиялық бұзылыстар белгілерінің бірі болуы мүмкін.
